Бадмаева Б.Ж. 33-дахи гимназида үндэhэ яhатанай соел болбосоролой зүйл бэелүүлгэ тухай

Бадмаева Баярма Жигмитдоржиевна, учитель бурятского языка МБОУ "Гимназия №33" г. Улан-Удэ Республики Бурятия
Реализация этнокультурного компонента в гимназии №33 г.Улан-Удэ

Энэ элидхэл соо «33-дахи гимнази» гэhэн муниципальна автономито hуралсалай эмхи зургаанда үндэhэ яhатанай зүйл ямар аргаар бэелүүлэгдэнэб гэhэн асуудалда харюу үгэлгэ болоно.

Гол хуби

Мүнɵɵ үе сагта ургажа ябаhан залуу үетэниие арадай hургаалай баян дүй дүршэлэй үндэhэн дээрэ хүмүүжүүлхэ гээшэ манай нангин уялга мүн болоно. Үхибүүдэй ухаан бодолой, сэдьхэлэй, абари зангай, бэе махабадайнь бүридэлдэ эхэ эсэгын, багшанарай, нютагай аха заха зоной оролдолго ехэхэн нүлɵɵ үзүүлхэ ёhотой.

Тиимэ тула эхин классуудhаа эхилжэ урданай ёhо заншалнуудтай, түрэhэн нютаг, түрэл дайдынгаа түүхэтэй, буряад арадайнгаа хэр угhаа хойшо эрхилжэ ябаhан ажал хүдэлмэритэй танилсуулха шухала.

Арадайнгаа ёhо заншал нарин сахиха мэдэрэлтэй, аха захаяа хүндэлхэ, ажал хүдэлмэридэ дуратай ба арга дүйтэй, эрдэмэй хэшэгтэ хүртэhэн, тоонто нютагаа, эхэ байгаалиингаа баялигые нангинаар гамнажа, сахижа ябаха шэнэ үеын зониие hургаха, хүмүүжүүлхэ гээшэ манай гимназиин гансашье буряад хэлэнэй багшанарай бэшэ, бэшэшье багшанарай нангин уялга.

Ургажа ябаhан залуу үетэниие хүмүүжүүлгэдэ, гэгээрүүлгэдэ, hургалгада үндэhэ яhатанай соёл болбосоролой нүлɵɵгэй аргагүй ехэ удха шанартайень зүрхэ сэдьхэлээрээ мэдэрнэбди. Илангаяа ХХI зуун жэлэй элдэб оньhон түхеэрэлгэнүүдэй, ниигэм соохи харилсаануудай шэнээр хүгжэжэ байhан үедэ энэ зүйл шухала болоно гэжэ ойлгонобди. Тиимэhээ манай hургуулиин багшанар олон тоото проектнүүд соогоо үндэhэ яhатанай соёл болбосоролой ёhо заншалнуудые баримталжа, ажалаа урагшатайгаар ябуулна. Эдэ проектнүүдэй нэгэн хадаа «Алтан булаг» гэhэн арадай ёhо заншалнуудай республиканска фестиваль болоно. Энэ ехэ хэмжээ ябуулгын эхин тухай хэлэхэ хэрэгтэй. 2010 ондо hургуули дотор «Сагаан hара та бүгэдэниие урина» гэhэн проект хари хэлэнүүдэй, буряад хэлэнэй багшанар эмхидхэжэ, үрэ дүнтэй ажал ябуулагдаа hэн. Зорилгонь хадаа олон ондоо яhатанай түлɵɵлэгшэд Сагаан hарын hайндэртэ айлшаар буужа, ɵɵhэд тухайгаа хɵɵрэжэ, еhо заншалнуудаа, дуу хатараа, хубсаhа хунараа, эдеэ хоолоо эртээнhээ бэлдэжэ, hонирхолтойгоор харуулжа үгэхэ, олон ондоо яhатанай соел болбосоролтой танилсаха гэhэн долоон хоногой хэмжээ ябуулга болоо бэлэй.

Һүүлдэнь, 2011 ондо «Байкальская ЛиГа» гэhэн эмхидэ ородог гимнази, лицейнүүдэй хоорондо «Сагаан hара» гэhэн арадуудай хани барисаанай фестиваль проектнэ технологи хэрэглэн үнгэргɵɵбди. Хоер үдэрэй туршада арба гаран hургуулинуудай команданууд бэе бэетэеэ танилсажа, олон тоото hонин hонин даабаринуудые дүүргэжэ, хани барисаанай харгы нээжэ, ехэ юумэ мэдэхэ, шадаха боложо тараа hэн.

Мүнɵɵ жэлэй февралиин 15-да энэ фестиваль республиканска хэмжээндэ гаража, «Алтан булаг» гэжэ аятай тааруу нэрэтэй боложо, арадай ёhо заншалай, дуу хатарай, нааданай, ёhотойл үндэhэ яhанай соёл болбосоролой hайндэр боложо шадаа. Энэ фестиваль «УРАН» гэhэн творческо нэгэдэлтэй хамтаржа, манай гимназиин буряад хэлэнэй багшанар ХартаеваД.Д., Маланова А.Г., Бадмаева Б.Ж. гэгшэд эмхидхэhэн байна. Агын, Усть-Ордын тойрогуудhаа айлшадые уряабди. Загарайн, Ахын, 2, 4, 9, 33, 37, 63-дахи hургуулиин багшанар болон шабинар бүхɵɵг сагаан ордондомнай буужа, алтан сэргэдэмнай хүлэгүүдээ уяжа, Сагаан hараар бэе бэеэ золгожо, амар мэндэеэ хэлсэжэ, фойе соомнай дэлгэгдэhэн Шэнэхээн нютагhаа уг гарбалтай уран оедолшодой оёhон буряад үндэhэтэдэй урданай хубсаhантай танилсажа, актова заал соомнай сугларhан hаншаг сагаан эжынэр абанартамнай, шаг шууяа шабинартамнай зүрхэ сэдьхэлээ нээжэ, түсэблэhэн үйлэ хэрэгүүдээ эхилээбди. Буряад Республикын арадай артист Намхайн Мунхзул, залуу эстрадна дуушан Валико Гаспарян, «Тэмуджин» бүлгэм, «Жемчужины Бурятии» гэhэн хореографическа ансамбль гэгшэд фестивалииемнай хүгжэм дуугаараа, аятай зохид хатар наадануудаараа шэмэглээ юм.

Буряад арадай ёhо заншалнууд хэдэн зуун мянган жэлэй саанаhаа эхиеэ абадаг. Буряад зон хүндэмүүшэ, уримгай, налгай зантай, эртынгээ ёhо заншалые хүндэлдэг арад юм. Урда сагhаа хойшо абажа ябаhан бүхы ёhо заншалайнь баялигуудые хүүгэдтэ ойлгуулха, зааха шухала байна. Түрэhэн эхэ эсэгээ, үндэр наhатайшуулые хүндэлхɵɵр, уг гарбалаа hайн мэдэхээр үхибүүдые хүмүүжүүлхэ гээшэ багшанарай нангин уялга гээшэ.

Ссылки: htpp//scool33.bsu.ru 

Паспорт проекта лингвистических классов гимназии №33 “Buryatia welcomes you during Sagaalgan festival”(Бурятия приветствует вас в дни Сагаалгана), 2010 г.

Положение Межгимназического сетевого проекта «Фестиваль дружбы народов», 2011 

Положение республиканского фестиваля «Золотой родник», 2013 г.

1​    Сайт гимназии - http://www.scool33.bsu.ru

2​    Сайт  Бадмаевой Б.Ж. http: //www.bulag.ucoz.ru

3​    Сайт  "Сайн байна!" - https://sites.google.com/site/sajnbajna/